Ekonomi Dışı Faktörler Nelerdir?

Ekonomi dışı faktörler nelerdir? Bu faktörler ekonomiyi ne ölçüde etkiler? Hisseler bu faktörlerden nasıl etkilenir?

Hisselerin durumunu ve ilerleyişini her zaman ekonomik ve finansal faktörler etkilemez. Bunlar dışında hisselerin etkilendiği bazı dış faktörler bulunmaktadır. Yazımızda bu faktörlerden bazılarını ele aldık. Borsa aktörlerinin şirketin, sektörün ve ekonominin genel durumu gibi temel göstergelere göre kararlar aldığını biliyor olsak da yatırımcıların günlük durumunun da hisse performanslarını etkilediğine ilişkin araştırmalar bulunmaktadır. Davranışsal finansın alanına giren konu hakkında yapılan araştırmaların bir çoğu her durumda ve her zaman uygulanabilir gibi görünmese de genel olarak gözlemlenebilen bazı çıkarımlar yapmak mümkündür. Hisselerin yönünü etkileyebilen ekonomi dışı faktörler şöyle:

Hava Durumu

Wall Street’te havanın güneşli olması veya İstanbul’da yağan yağmur gerçekten hisselerin yönünü etkiler mi? Hava durumunun günlük hayatımızın tamamına etki ettiğini göz önüne alırsak, trader ve yatırımcıların da davranışlarını etkileyebileceği ihtimali çok da mantıksız değil. Diğer yandan, konuyla ilgili birçok araştırma yapılmasına rağmen cevabına yönelik bir konsensüs henüz elde edilmedi. Hava durumunun hisseleri etkilediğine dair araştırmalar arasında bile nasıl etkilediğine ilişkin farklı görüşler var. Örneğin, konuyla ilgili Türk hisseleri için yapılan iki farklı çalışma iki farklı sonuca ulaşıyor. 1987-2002 yılları arasında hisse performansları ele alınarak yapılan bir çalışmada yağmurlu, bulutlu ve karlı günlerin yatırımcılara etkisi olup olmadığı incelendiğinden ortaya çıkan sonuç yalnızca karlı günlerin hisse performanslarıyla arasında bir bağlantı olduğu saptanmış. 2009-2011 yılları arasında yapılan başka bir akademik çalışmaya göre de yatırımcıların güneşten değil bulutluluk oranı ve havanın ısısından etkilendiği sonucu çıkmıştı.

Tweetler

Son yıllarda yatırımcı ve analistlerin sosyal medya paylaşımlarıyla borsanın yönü arasında güçlü bir bağ olduğunu gösteren birçok araştırma yapıldı. Avrupa Merkez Bankası (AMB) tarafından yayınlanan bu yıl yayınlanan bir makaleye göre, Twitter paylaşımları ve Google aramalarının ruh hali, yatırımcıların bakışını ve doğal olarak da borsaları etkiliyor. Yatırımcıların Twitter ve Google’a yansıyan iyimser (boğa) ya da karamsar (ayı) ruh halleri hisse getirileri açısından iyi bir göstergeyken, özellikle atılan tweetler hisse tahminleri için güçlü bir veri sağlıyor. Türkiye için Doç. Dr. Orhan Erdem’in danışmanlığında yapılan bir çalışmaya göre, Türkiye’de de tweetler ve hisselerin yönü arasında bir bağlantı olduğunu söyleyebiliyoruz, ancak bu bağ diğer ülkelere özellikle de ABD’dekine kıyasla çok daha zayıf kalıyor.

Medya

Tahmin edileceği gibi bir şirketin medyada yer alma miktarı şirketin hisselerine verilen tepkileri de çok daha büyük hale getiriyor. Kişilerin algılarının oluşmasında büyük rol oynayan geleneksel medya araçları yatırımcıların hisselere yaklaşımını de etkiliyor. Ancak 2006 yılında Göteborg Üniversitesi’nde yapılan bir çalışma, medya ilgisinin halka arzlarda hissenin ilk değerlemeleri üzerinde çok da etkili olmadığını kanıtlamıştı.

Toplumsal Olaylar

Terör, doğal felaket veya savaş gibi gelişmelerin borsa üzerindeki etkisi daha çok ekonomiye veya belirli sektörlere olumlu veya olumsuz etkisi üzerinden olsa da yatırımcıların ruh halini olumsuz etkileyerek hisselerin yönünü değiştirebildiğine dair araştırmalar bulunuyor. Fakat bunun ölçümü diğer faktörlerden bile daha zor kabul ediliyor.