Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) Nedir?

Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) Nedir?

İlgili bakanlıklar tarafından kurgulanan ve üzerinde çalışılan Tamamlayıcı Emeklilik Sigortası Sistemi (TES) nedir, neler içeriyor? AA muhabiri tarafından edinilen bilgiler ışığında, yeni emeklilik sistemine dair merak edilenler ve cevaplar şöyle sıralandı:

Tamamlayıcı Emeklilik Sigortası Sistemi (TES) Nedir?

TES, emeklilik sürecinde oluşabilecek gelir kaybını telafi edecek, çalışma dönemindeki yaşam düzeyini koruyacak ek emeklilik gelirinin oluşmasını ve hane halkı tasarrufunun yükseltilmesini öngören bir sistem olarak kurgulanıyor. TES, çalışan, işveren ve devlet tarafından, çalışan kişinin bireysel hesabına yapılacak nakit katkının emeklilik yatırım fonlarında yatırıma yönlendirilmesi; yanı sıra bu fonların seçimi ve birikimlerin fonlar arası dağılımını çalışanın belirleyeceği ikinci basamak emeklilik sistemi olarak tasarlanıyor.

TES'e Katılım Mecburi mi? Uygulamaya Ne Zaman Konacak?

TES'in 1 Ocak 2022 tarihi itibariyle başlaması öngörülüyor. Bu tarihte, tüm özel sektör çalışanları yeni sisteme girecekler. İlk aşamada, bu kapsama giren tüm çalışanlar karma TES'e girecek; sonraki süreçte kişi isteğe bağlı TES'e geçiş yapma hakkına sahip olacak.

Geçmiş Kıdem Hakları Korunacak mı? Hak Kayıpları Olacak Mı?

1 Ocak 2022 tarihinde, kanunun yürürlüğe girmiş olmasıyla bütün çalışanların kıdem tazminatına tabi olan geçmiş dönem hakları olduğu gibi korunacak. Çalışan kişinin, bu tarihten önceki çalıştığı süreye ilişkin kıdem tazminatı hakları güvenceye alınıp, karma TES'e geçişi sağlanacak. Yani, 1 Ocak 2022 tarihinden sonra kıdem tazminatını hak etmiş varandaş, geçmiş kıdem tazminatını alabilecek. Yeni bir sisteme aktarılmayacak. Çalışanların haklarında bir kayıp olmayacak. Kıdem tazminatı sisteminde brüt ücretinin yüzde 8,33'ünü kıdem tazminatı olarak alan işçi, karma TES'te yüzde 5,33'ü kıdem tazminatı, yüzde 3'ü işveren katkısı olmak üzere toplamda yüzde 8,33'lük hakka sahip olacak. Yüzde 3'lük işveren katkısı bireysel fon hesabında toplanacak. Şimdiki durumda, bir çalışan istifa ettiğinde yüzde 8,33'lük kıdem hakkının hepsi yanacak fakat karma TES'te bireysel fon hesabındaki yüzde 3'lük hakkı korunacak. Çalışan kişinin karma TES'e geçiş yapmadan önceki kıdem tazminatı hakkı korunacağı için herhangi bir hak kaybı yaşanmayacak. İsteğe bağlı TES'te bireysel fon hesabında biriken miktar, çalışan kişinin bazı istisnalar hariç olmak üzere; her durumda ve aynı işletmede 1 yıldan çok çalışması şartı ile işten kendi isteğiyle ayrılması durumunda da kazanılmış hakkı olacak.

Asgari Ücretle Çalışan Emeklilikte Ne Kadar Alacak?

Asgari ücretle çalışanların emeklilikte alacağı miktar, emeklilik yaşı gelmeden önce sistemden kısmi çekiş hakkını kullanma yılı ve oranına, emekli olduğu dönemde toplu para çekecek ise toplu çıkış oranına, çalışanın karma sistemde mi kalacağı veya isteğe bağlı sisteme mi katılım sağlayacağına, isteğe bağlı TES'e geçiş yaparsa sistemde ne kadar süre kaldığına göre farklılık gösterecek. Asgari ücretle çalışan bir kişi, 25 yıl çalışma süresini isteğe bağlı TES'te geçirdiğinde bireysel fon hesabında 68 bin lira birikmiş olacak. Şayet bireysel fon hesabında birikmiş olan miktardan toplu ödeme almazsa, kişiye 15 yıl süresince yaklaşık 461 lira emekli aylığı verilecek. Asgari ücretli kişi 25 yıllık çalışma süresini karma TES'te geçirdiğinde bireysel fon hesabında 37 bin lira birikmiş olacak. Bireysel fon hesabında biriken miktardan toplu ödeme almazsa kişiye 15 yıl süresince bu sistemden yaklaşık 251 lira emekli aylığı ödenecek.

Firma Değişikliğinde Bireysel Fon Hesabı Ne Olacak?

Çalışan haklı fesih sebebi dışında işten çıkarılır veya istifa ederse bireysel fon hesabında çalıştığı son firmadaki dönemine ait biriken tutarı olduğu gibi korunacak. Çalışma süresi 1 yıldan fazla ise iş veya hizmet akdi ahlak ve iyi niyet kurallarına uyulmadığı hallerde feshedilen çalışanın, son firmasındaki çalışma süresi için oluşan işveren katkı payı ve devlet katkısının fonda biriken tutarının yüzde 50'si bireysel fon hesabında korunurken; yüzde 50'si TES sigorta hesabına aktarılacak. Bu miktar, eğer varsa hukuki süreç kesinleşene kadar çalışanın hesabında blokeli olarak bekletilecek. 1 yıldan daha az sürede iş veya hizmet akdi feshedilen veya istifa ederek işten ayrılan çalışanın işveren katkı payı ve devlet katkısı TES sigorta hesabına aktarılacak ve bu miktar, varsa hukuki süreç kesinleşinceye kadar çalışanın hesabında blokeli olarak tutulacak.

Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), Otomatik Katılım Sistemi (OKS) ve Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi Olan Kişinin Hesapları Birleştirilebilecek Mi?

Kişinin OKS hesabı olması halinde, dilerse OKS kapsamında kalabilecek. BES ve OKS sistemi tercih edenler için sürecek.

Vergi Desteği Verilecek Mi?

Söz konusu kapsamdaki tüm çalışanların ücretlerinden asgari ücret üzerinden hesaplanan damga vergisi kadar indirim yapılacak. Asgari ücretin üzerinde ücret alan kişiler çalışan katkısını yüzde 6'ya kadar artırabilecek. Bu durumda zorunlu çalışan katkısına ek olarak yatırılan katkı, asgari ücretin yüzde 25'ini geçmemek üzere gelir vergisi matrahından indirilecek.

Hangi Katkı Oranları, Ne Düzeyde Uygulanacak?

Karma TES'te yüzde 5,33'lük kıdem hakkı ve yüzde 3 işveren katkısı alınırken; isteğe bağlı TES'te yüzde 4 işveren katkısının yanı sıra yüzde 1 (asgari prime esas kazanç üzerinden) devlet katkısı uygulanacak. Sistemde çalışan katkısı, katkı payına esas aylık kazancı asgari ücret olan çalışanlar için yüzde 0,5; katkı payına esas aylık kazancı asgari ücretle asgari ücretin iki katına kadar olan çalışanlar için yüzde 1,5, katkı payına esas aylık kazancı asgari ücretin iki katından fazla olan çalışanlar için yüzde 2,5 olarak belirlendi. Çalışanın talebi halinde, çalışan katkı payı, katkı payına esas aylık kazancın yüzde 6'sına kadar artırılabilecek.

Sistemdeki birikimler Nasıl Değerlendirilecek?

Birikimler emeklilik yatırım fonları aracılığıyla değerlendirilecek.

İşveren Payının Ödenmemesi Haline İlişkin Bir Sigorta Sistemi Öngördü Mü?

Emeklilik şirketlerine prim alacaklarını sigorta ettirme zorunluluğu getirilecek. Ayrıca ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler kapsamında işten çıkarılmış veya 1 yıldan az çalıştığı iş yerinden istifa ederek ayrılmış çalışanlara ait TES sigorta hesabına aktarılan tutarlar da sigorta amacıyla kullanılacak.

Birikimlerin Değerlendirilmesinde Reel Değer Kaybına Karşı Bir Koruma Olacak Mı?

Çalışan fon seçimini kendisi yapacak, reel getiri buna göre oluşacak.

İstifa Edilmesi Halinde Çalışana Birikimleri Ödenecek mi?

İşçi eğer 1 yıldan az çalıştığı işinden istifa ederse yalnızca çalışan katkısı bireysel fon hesabında kalacak. 1 yıldan uzun süreli çalışılan işlerden istifa yoluyla ayrılma durumunda bireysel fon hesabına ödenen primler hiçbir işleme tabi tutulmadan kayıpsız şekilde hesapta yer almaya ve fonlarda nemalanmaya devam edecek. Çalışan, sistemden çıkış şartlarına bağlı olarak kısmi çıkış veya emeklilik yaşında bunu alabilecek.

Sistemden Kısmi Çıkışın Şartları Nelerdir?

60 yaşını doldurmamış katılımcılara, talep edilmesi halinde, bir defaya mahsus olmak üzere evlilik, bir defaya mahsus olmak üzere işsiz kalınması, ilk konut edinimi ve ağır hastalık gibi sebeplerin her biri için, başvuru tarihindeki bireysel emeklilik hesabındaki birikim tutarının yüzde 10'unu ve çoklu yararlanım halinde kısmi çekiş hallerinin tamamı için her halükarda kısmi çıkış oranının yüzde 20'sini geçmemek üzere defaten ödeme yapılabilecek.

Sistemden Tamamen Çıkmanın Şartları Nelerdir?

Cayma ve ayrılma hakkı bulundurmayan bu sistemden tamamen çıkış, emeklilik dönemi sona erdiğinde, çalışanın ölümü veya maluliyet durumlarında olacak. Çalışan, emekli olduğunda kendisine bağlanacak aylık süresi bittiğinde sistemden çıkmış olacak.

Bireysel Hesaplara Devlet Katkısı Ne Sıklıkta Ödenecek?

Bireysel hesaplara devlet katkısı ödemesi nakit olarak yapılacak. Ödeme, çalışılan ve işveren ile çalışan katkı paylarının sisteme aktarıldığı ayı takip eden ayın sonuna kadar gerçekleştirilecek.

Sistem SGK Kapsamındaki Emeklilikte Bir Değişiklik Yapacak Mı?

TES ikinci basamak emeklilik sistemi olarak tasarlandı. Dolayısıyla Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) kapsamındaki birinci sütun emeklilik sistemiyle ayrışıyor. Çalışan emeklilik yaşı geldiğinde SGK'den emekli olacak, ayrıca 60 yaşına geldiğinde TES kapsamında ikinci emekli aylığını alacak. Kişi, iki emekli aylığını da herhangi bir kesinti, oransal azalma olmadan aynı anda alabilecek.

Emeklilik İçin Belli Bir Süre ve Yaş Şartı Aranacak Mı?

Tamamlayıcı emeklilik yaşı 60 olarak belirlendi fakat emekli olmak için herhangi bir süre şartı bulunmuyor. Çalışan adına ödenen katkılar kişinin bireysel fon hesabında yer aldığı için her çalışan emeklilik yaşını doldurduğunda hesabındaki birikime hak kazanmış olacak. Başka bir deyişle 5 yıl çalışana da 30 yıl çalışana da 60 yaşını doldurduğunda bireysel fon hesabındaki birikim kapsamında ödeme yapılacak.

Mevcut Durumda Her Yıl İçin 30 Günlük Brüt Ücret Tazminat Olarak Ödeniyor, Bu Uygulamada Değişiklik Olacak Mı?

Olmayacak. 30 günün 19 günü hak olarak kıdem tazminatına tabi tutulacak, 11 günü ise kişinin bireysel fon hesabında birikecek.

Mevcut çalışanların Birikmiş Tazminatları Fona Mı Devredilecek, Yoksa İsteyen Parasını Alabilecek Mi?

Birikmiş kıdem tazminatına ilişkin hiçbir yeni düzenleme yapılmayacak, çalışan kıdem tazminatını hak edecek şekilde işten çıkarıldığında geçmiş kıdem tazminatını alacak.

Mahkeme Ya Da Ara Bulucuya Gitmiş Tazminat Alacakları Ne Olacak?

Geçmiş haklar korunduğu için hukuki sürece ilişkin tazminatlarda bir değişiklik olmayacak.

1 Gün Çalışanın Bile Tazminat Hakkı Olacak mı?

Çalışan bir gün bile çalışmış olsa bireysel fon hesabındaki hakkı saklı olacak. İşveren tarafından işten çıkarılmış olsa bir günlük çalışması karşılığı TES katkısı hesabında duracak.

Emekli Olunduğunda Fondaki Paraya Ne Olacak?

Kişi emekli olduğunda hesabında biriken tutarın yüzde 25'ine kadar toplu ödeme alabilecek. Bireysel fon hesabında kalan tutar aylık olarak ödenecek.

Mevcut Çalışmaya İşveren ve İşçi Temsilcileri Katılıyor Mu?

Sistemin tasarısı işçi ve işveren temsilcileriyle paylaşıldı, görüşlerinin açıklanması bekleniyor.