Türkiye’de Kur Değişimlerinin Tarihi

Türkiye’de Kur Değişimlerinin Tarihi

Amerikan dolarının, Euro’nun veya İngiliz sterlinin değeri ortalama bir Türkiye vatandaşı için ekonomiyle ilgili gündelik olarak en çok takip edilen göstergelerden biri olduğu biliniyor.

Değerlerdeki kısa süreli dalgalanmalar çoğu kişi için ekonominin yolunda gidip gitmediğinin bir işaret niteliğidir.

Son zamanlarda hızla yaşanan kur artışları, Cumhuriyet tarihi boyunca Türk lirasının değer serüveni ve Türkiye'nin şimdiye kadar uyguladığı kur politikalarını tekrar tekrar gündeme getirmekte olup kişileri eski tarihte olanları sorgulamaya itiyor.

Döviz Kuru Değişimleri (1923-2021)

1980’li yıllara kadar Türkiye’de sabit kur rejimi uygulanmıştı. Bu tür kur uygulamalarında yerli paranın değeri Merkez Bankası tarafından belirli bir kur üzerinden yabancı paralara karşı eşitlenirdi. Günlük arz ve talep üzerinden dalgalandığı görülen kur değerleri bu sistemde sabit kalırdı.

Ama dünya ekonomisindeki değişimler ve ülkelerin dış ticaretindeki dalgalanmalar karşısında Merkez Bankası tarafından belirlenen kur değeri devlet tarafından resmi döviz fiyatları yükseltilebildiği gibi (devalüasyon) ya da resmi döviz fiyatları düşürülebilirdi. (revalüasyon).

Türkiye Cumhuriyeti’nde, 1930 yılına kadar Türk lirasının değeri arz ve talep dalgalanmalarına bırakılmıştı. Lozan Antlaşması gereği beş yıl süreyle dönemde gümrük kısıtlamaları, ithalat kısıtlamalarına rağmen Türk lirası uluslararası kambiyo piyasalarında çok da değer kaybetmemişti.

Ama 1929’ta yaşanan Dünya Ekonomik Bunalımı kambiyo kurlarında istikrarsızlık yaratması ve hükümeti önlemler almaya itti. 1930’da kurulan ve 1931’de faaliyetlerine başlayan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da bu dönemin bir ürünü olmasından dolayı Türk lirasının değeri üzerinden çeşitli düzenlemeler yapılmıştı.

7 Eylül 1946 Devalüasyonu

2. Dünya Savaşı süresince de Türk lirasının değeri diğer para birimlerine karşı daha yüksek tutuldu. Fakat savaş sırasındaki ekonomik bunalımlar sonucu 7 Eylül 1946’da aldığı kararlar neticesinde Türk lirasının değeri %40’a yakın oranda düşürüldü ve 1 ABD doları 1,3 TL’den 2,8 TL seviyesine yükseldi.

4 Ağustos 1958 Devalüasyonu

Serbest piyasa ekonomisiyle dışa açılma politikası da Türkiye ekonomisinin çehresini değiştirdi. İthalatta serbestleşme ve dış kaynak bolluğu 1950’lerin ilk yarısında yüksek büyüme oranları olarak geriye dönmesiyle olumlu koşulların tersine dönmesi ve artan dış borç, Türkiye’yi tarihinde ilk kez ama son olmayacak bir kurumla tanıştırdı: IMF. 4 Ağustos 1958’de ithalatta de facto olarak 1 ABD doları 9 TL’ye eşitlendi. İki yıl sonra bu karar tüm kurda uygulandı.

10 Ağustos 1970 Devalüasyonu

1964 yılından itibaren Türk lirasındaki aşırı değerlenme ve bu değerlenmeye karşı üretilen kur politikaları 1970’li yılların başında başlayan bir ödemeler dengesi krizine neden olması sonucu olarak da 10 Ağustos 1970’te Türk lirası %66 oranında devalüe edilerek 1 ABD doları 15 TL’ye eşitlendi.

1970-80 Arası Kur Ayarlamaları

Ağustos 1971’de dünya da ekonomik sistemin çökmesi sonucu para birimleri serbest dalgalanmaya geçti. 1973 yılı sonunda OPEC’in petrol krizi sonucu Türkiye’nin de içinde bulunduğu gelişmekte olan ekonomilerin gırtlağa kadar borca batmasına neden oldu.

Türkiye özelinde Kıbrıs Bunalımı ve ABD Ambargosu da bunlara eklenince özellikle 1977’den sonra Türkiye sürekli bir kriz döngüsüne girmiş oldu.

1978’de IMF ile anlaşmak zorunda kalarak, uygulanan program çerçevesinde 1 ABD doları 25 TL’ye çıkarıldı. Bir yıl sonra yine yapılan bir devalüasyonla 1 ABD dolarının değeri 47 TL oldu.

24 Ocak 1980 Kararları

1979’da İran-Irak Savaşı’nın tetiklediği 2. Petrol Krizi de bu on yılın son büyük ekonomik şokunu yaşattı.

24 Ocak 1980 kararları da bu iklimde Türkiye’nin IMF kredisi alabilmek için hazırladığı bir ekonomik programla yeni ekonomik modelde döviz kuru Türkiye’nin rekabet gücünü sağlayacak şekilde değişken olacak ve ardından serbestleşmeye geçilecekti.

Bu doğrultuda 1 ABD doları 47 TL’den 70 TL’ye çıkarıldı. 1980’den sonra Türkiye sabit kur rejiminden Merkez Bankası’nın çeşitli araçlarla piyasaya müdahale ederek kura etki ettiği müdahaleli dalgalı kur rejimine geçti.

2001 Krizinde Türk Lirası Bir Günde %28 Değer Kaybetti.

Olumsuz ekonomik görünüm ve siyasi gerginliklerin başrol oynadığı 2001 Şubat krizinde ABD doları 685 bin TL’den 957 bin TL’ye çıktı. Böylece ekonominin %6’ya yakın oranda daralmaya da neden oldu

Son on yılda Türk lirasında en yüksek değer kayıpları ise 2018 yılında yaşandı.

• 2018’in başında 3,75 TL seviyelerinde olan ABD dolarını yıl içinde 7 TL seviyelerine kadar çıkardı.
• Türk lirası, ABD dolarına karşı günlük olarak 24 Mayıs’ta %5,
• 13 Ağustos’ta %9 ve
• 14 Ağustos’ta ise %13,6 değer kaybetti.
• Son on yılın bir diğer yüksek değer kaybı da 22 Mart 2021’de yaşandı.
• 20 Mart’ta Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal’ın görevden alınmasıyla tetiklenen dalgalanmayla Türk lirası bir gün içinde %8 değer kaybetti.

Gününmüzde ise:

15 euro ne kadar?

15  EURO  318,5850 TL

12 euro ne kadar?

12 Euro 254,8848 Türk Lirası'dır.

64 euro ne kadar?

64 Euro karşılığında 1.350,03 Türk Lirası

2018 pound ne kadar EURO?

2.018 İngiliz Sterlini eşittir 2.290,51 Euro

4 bin euro ne kadar ?

4.000 Euro = 84.953,60 TL (1 Euro Fiyatı = 21,24 TL)