Nexperia Soruşturmasında Yeni Perde

Avrupa’nın kritik teknoloji tedarik zincirlerini etkileyen en önemli gelişmelerden biri olan Nexperia soruşturması, Hollanda hükümetinin Çinli sahipliğe karşı aldığı sert önlemler ve sonrasında bu kararları askıya almasıyla yeniden gündemin merkezine oturdu. Avrupa’nın çip bağımsızlığı, Çin’e yönelik politikalar, otomotiv devlerinin üretim sorunları ve “teknolojik güvenlik” kavramının anlamı bu olayla birlikte tartışılır hale geldi. Bu kapsamlı analizde hem olayın geçmişini hem bugünkü durumunu hem de küresel etkilerini ayrıntılarıyla ele alıyoruz.

Nexperia Nedir? Neden Bu Kadar Önemli?

Nexperia, Hollanda merkezli bir çip üreticisi ve Avrupa’daki birçok kritik endüstri için hayati bileşenler üretmesiyle biliniyor. Ürünleri özellikle:

• otomotiv elektroniği,

• akıllı cihaz bileşenleri,

• endüstriyel kontrol sistemleri,

• enerji yönetim çipleri

gibi sektörlerde yoğun biçimde kullanılıyor.

Şirket, yıllar önce Çin merkezli Wingtech tarafından satın alındı. Bu satın alma o dönem tartışma yaratsa da, AB genelinde “teknoloji bağımlılığı” konusu henüz bugünkü kadar hararetli değildi. Ancak Rusya–Ukrayna savaşı, pandemi sonrası tedarik krizleri ve Çin ile Batı arasındaki artan jeopolitik gerilimler nedeniyle çip üreticilerinin sahiplik yapısı artık “ulusal güvenlik konusu” haline geldi.

Nexperia’nın önemi sadece üretim kapasitesiyle sınırlı değil; aynı zamanda Avrupa’nın kendi kendine yetebilme stratejisinin de merkezinde yer alıyor.

Hollanda’nın Müdahalesi Nasıl Başladı?

2025’in ortalarında Hollanda hükümeti, Nexperia’da “yönetimsel aksaklıklar, şeffaflık sorunları ve tedarik güvenliğini tehdit eden gelişmeler” tespit ettiğini açıkladı. Bunun üzerine az bilinen bir yasa olan Goods Availability Act (Mal Mevcudiyeti Yasası) devreye sokuldu.

Bu yasa:

• devletin kritik gördüğü şirketlere operasyonel müdahale etmesine,

• yöneticileri görevden almasına,

• hisseleri geçici olarak devletin atadığı bir emanetçiye devretmesine,

• ve gerekirse şirket faaliyetlerini denetim altına almasına

izin veriyor.

Hollanda bu yasayı kullanarak bir nevi “yumuşak kamulaştırma” adımı attı. Yasa daha önce neredeyse hiç kullanılmadığı için, karar uluslararası arenada büyük yankı uyandırdı.

Çin Neden Bu Kadar Sert Karşılık Verdi?

Çünkü Hollanda’nın attığı adım sadece bir ticari müdahale değildi — Çin bunu:

• doğrudan egemenlik alanına müdahale,

• Çinli teknoloji şirketlerine yönelik siyasi baskı,

• “Batı’nın Çin’i teknoloji alanında sınırlama hamlesi”

olarak değerlendirdi.

Çin Dışişleri Bakanlığı, Hollanda’nın kararını “yanlış, tehlikeli ve yasa dışı” olarak tanımladı. Wingtech ise hukuki süreç başlattı.

Çin’in bu kadar tepki göstermesinin bir nedeni daha var:
Çip üretimi Çin–ABD rekabetinin merkezinde.
Dolayısıyla Avrupa’daki her müdahale küresel güç mücadelesinin parçası haline geliyor.

Otomotiv Sektöründe Yeni Bir Kriz Dalgası

Nexperia krizinin en hızlı etkisi otomotiv sektöründe görüldü. Çünkü şirket, Avrupa otomobil devlerine önemli miktarda çip sağlıyor.

Nexperia’da yaşanan:

• üretim kesintileri

• ihracat belirsizlikleri

• yönetim boşluğu

gibi etkenler nedeniyle bazı Avrupa fabrikalarının montaj hatları yavaşlatıldı veya parça bekleme durumuna girdi.

Çip tedariği durduğu için:

• teslimatlar gecikti,

• maliyetler yükseldi,

• üretim planları revize edildi,

• şirketler alternatif kaynak bulmakta zorlandı.

Pandemi dönemindeki çip krizi henüz taze olduğu için, otomotiv şirketleri bu müdahaleyi “kritik risk” olarak gördü.

Avrupa'nın Korkusu: Stratejik Bağımlılık

Avrupa Birliği uzun süredir “stratejik otonomi” kavramını tartışıyor. Bu kavram:

• enerji,

• savunma,

• dijital altyapı,

• kritik mineraller,

• çip teknolojisi

gibi alanlarda dışa bağımlılığın azaltılmasını hedefliyor.

Nexperia’nın, Çin kontrolünde olması AB için stratejik bir risk olarak görüldü. Çünkü AB, ABD ile birlikte, Çin’in yarı iletken sektöründe artan gücünü sınırlamak istiyor.

Dolayısıyla Hollanda’nın müdahalesi ulusal değil, Avrupa çapında bir güvenlik refleksi olarak yorumlanıyor.

Peki Hükümet Neden Geri Adım Attı? Askıya Alma Kararı Ne Anlama Geliyor?

Kasım 2025’te Hollanda hükümeti, Nexperia üzerindeki tam kontrolü askıya aldığını duyurdu. Bu karar:

• Çin ile yürütülen diplomatik görüşmelerde ilerleme sağlanması,

• üretim krizinin büyümemesi için tedarik akışının yeniden başlatılması,

• otomotiv sektörünün yoğun baskısı,

• AB içi politik denge arayışları

nedeniyle alındı.

Ancak bu askıya alma tam bir geri dönüş anlamına gelmiyor:

• Hükümet, gerektiğinde müdahaleyi yeniden devreye sokma hakkını saklı tutuyor.

• Yönetim hâlâ sıkı şekilde denetleniyor.

• Çinli firmanın tam kontrolü anında geri almasına izin verilmiyor.

• Güvenlik soruşturmaları devam ediyor.

Yani askıya alma, bir tür “geçici yumuşama” dönemi...

Bu Olayın Çin–AB İlişkilerine Etkisi

Nexperia olayı, Çin ile AB ilişkilerinde şu başlıkları öne çıkardı:

1. Ekonomide Karşılıklı Bağımlılık

Çin AB için dev bir pazar; AB de Çin için kritik bir teknoloji partneri. Ama güvenlik endişeleri iki tarafı da geriyor.

2. Teknolojik Güvenlik Tartışması

AB, Çinli teknoloji şirketlerinin Avrupa altyapısına sahip olmasını riskli görüyor. Huawei, TikTok ve şimdi de Wingtech olayları bunu açıkça gösteriyor.

3. Siyasi Dengenin Zorlaşması

ABD, AB’den Çin’e karşı daha sert durmasını istiyor. Nexperia kararı bu beklentiyi karşılıyor; askıya alma ise siyasi tansiyonu düşürüyor.

4. Çin’in Sert Tepki Politikası

Çin, teknoloji alanındaki her sınırlamaya karşı hızlı tepki veriyor. Bu olay Çin’in küresel teknoloji stratejisinin ne kadar hassas olduğunu gösteriyor.

Yarı İletken Sektörüne Uzun Vadeli Etkiler

Bu olay, yarı iletken sektöründe şu sonuçları doğuracak:

1. AB daha fazla yerli üretimi teşvik edecek

Çip fabrikalarına milyarlarca euro yatırım yapılması planlanıyor.

2. Çinli şirketlerin Avrupa’daki satın almaları zorlaşacak

Her bir satın alma artık “ulusal güvenlik incelemesine” takılacak.

3. Tedarik zinciri çeşitlenecek

Avrupa, Japonya, Güney Kore ve ABD ile daha fazla iş birliği kuracak.

4. Çip krizi tam olarak çözülmeyecek

Nexperia krizi, sektörün kırılganlığını bir kez daha gösterdi.

Şirketin Geleceği: Normalleşme mi, Yeni Kriz mi?

Askıya alma kararı olumlu bir gelişme gibi görünse de şirket için riskler tamamen ortadan kalkmış değil.

Olası senaryolar:

1. Yumuşak Normalleşme (En Olası Senaryo)

Hollanda ve Çin gerginliği düşürür, şirket üretime odaklanır.

2. Hukuki Çatışmanın Derinleşmesi

Wingtech’in açtığı davalar yeni krizlere yol açabilir.

3. AB'nin Sabırlı Bekleyişi

AB, şirketin güvenlik risklerini ortadan kaldıran çözümler üretmesini isteyebilir.

4. Yeni Bir Devlet Müdahalesi

Eğer tekrar güvenlik riski tespit edilirse, hükümet yeniden kontrol alabilir.

Sonuç: Nexperia Olayı Sadece Bir Şirket Meselesi Değil

Nexperia krizi:

• Avrupa’nın teknoloji bağımlılığı,

• Çin ile ekonomik ilişkilerin sınırları,

• küresel çip rekabeti,

• ulusal güvenlik ve stratejik kontrol,

• otomotiv sektöründeki kırılganlıklar

gibi büyük konuları tetikleyen bir domino taşı haline geldi.

Askıya alma kararı tansiyonu düşürse de, bu olayın etkileri uzun yıllar sürecek. Avrupa’nın çip politikaları, Çin’in teknoloji stratejileri ve küresel tedarik zincirlerinin geleceği Nexperia örneğinden bağımsız düşünülemez.