Ekonomide "Beklenti" Kavramı Ne Anlama Gelir?

Ekonomide "beklenti" kavramı ne anlama gelir? Ekonomik beklenti, fiyatlamaları nasıl etkiler? Bu yazıda Investing.com analizini ele aldık.

2020 yılın bitimine yakın, kasım ayında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanının değişmesi, para politikasının değişimini de beraberinde getirdi. Murat Uysal'ın yerine TCMB Başkanı olarak Naci Ağbal'ın getirilmesinden itibaren hem kur hem enflasyon hem de cari açığın yükselişine dur demek ve göstergeleri hedef seviyelere çekmek için para politikası sıkılaştırıldı. 2021'i ilk Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında TCMB, "2021 yılsonu tahmin hedefini dikkate alarak, enflasyonda kalıcı düşüşe ve fiyat istikrarına işaret eden güçlü göstergeler oluşana kadar sıkı para politikası duruşunun kararlılıkla uzun bir müddet sürdürülmesine karar vermiştir." ifadelerini kullanarak sıkı para politikasının süreceği sinyalini açıkça verdi. PPK toplantısının ardından gelen enflasyon raporu sunumunda ise TCMB Başkanı Ağbal'ın öne çıkan satırları şöyle oldu:

• 2021 yılsonu enflasyon hedefi daha önceden belirlenen %9,4 olarak korundu.
• 2021’de faiz indirimine gidilmesini konuşmak için çok erken.
• Fiyat istikrarını sağlamak için tüm araçları kullanacağız ve eğer hedeften sapma riski oluşursa önden ek sıkılaşma yapılacaktır.
• Hedeflere ulaşmak için para politikasının ekonomideki tüm aktörlerle ortak hareket etmesi şarttır.
• Hükümet de gereken desteği vererek yanımızdadır.
• Enflasyon birkaç ay daha yüksek seyredecek.

Bu satırlar, piyasalarda enflasyondaki yükselişin bir süre daha devam edeceği algısını yarattı. Bunun yanı sıra Merkez Bankası, enflasyon oranının yıl sonunda tek hane olacağı hedefini değiştirmedi. Bunu gerçekleştirebilmek için banka, söylediği tüm araçların etkin kullanımını sağlayacak. Siyasi yetkililerin faiz karşıtlığı konusunda az çok bir uzlaşma sağlanmış gibi görünürken, düşünceler faiz indirimi şöyle dursun; enflasyonun yükseliş hızına göre bir faiz artışı daha olabileceği yönünde ilerliyor. Fakat söz konusu yükselişe rağmen TCMB'nin sıkı ve kararlı duruşu, piyasalarda önemli "beklenti" ortaya çıkardı.

Peki ekonomide "beklenti" nedir? Beklenti, fiyatlamaları nasıl etkiler?

Beklenti, bir ülkenin ekonomisindeki önemli göstergelerin önceki süreçteki durumuna göre şekillenmesi ve buna göre de devam edeceği düşüncesi anlamını ifade eder. Fakat önemli gelişmeler ve değişikliklerle beklenti mevcut durumun tam tersini de ortaya koyabilir. Bu kaçınılmaz bir ihtimal olsa da beklenti, genellikle geçmiş deneyimlerden pay çıkarır. Bunu somut örneklerle açıklamak gerekirse; Türkiye'de uzun yıllardır enflasyon oranının yüksek seyrettiğini biliyoruz. Dönem dönem düşüşler olsa da geçmiş incelendiğinde enflasyonun hiçbir zaman istenilen seviyede olmadığını görmek mümkündür. Buna bağlı olarak enflasyona ilişkin beklentimiz genellikle yüksek olması yönündedir. Ara ara yaşanan düşüşlerde bile, enflasyonun düşmeye değil yükselmeye devam edeceğini öngörürüz. İşte bu düşünce, geçmiş deneyimlerimizin bir sonucudur. Enflasyon oranının düşük olduğu bir ülkede ise durum Türkiye'de olanın tam aksidir. Örneğin Japonya'da ya da ABD'de enflasyon oranında yükselişler olsa dahi bunun devam edeceği beklentisi olmamıştır. Bunun da nedeni, bahsi geçen ülkelerde enflasyonun daima düşük seyretmesidir. Enflasyon oranı, faiz beklentilerimizi de şekillendirir. Enflasyonun yüksek olduğu bir ülkede, çok düşük bir faiz oranı söz konusu olamaz. Burada anlatılmak istenen faizin enflasyon seviyesinin hemen altında olması değil, çok fazla altında olmasıdır. Asıl korkulması gereken de ikinci durumdur. Hatta 2020'nin üçüncü çeyreğine dek ülkemizde faizin enflasyon oranının altında olmasına bağlı olarak, döviz kurlarına talebin artmasını bizzat gördük.

Beklenti Fiyatlamaları Nasıl Etkiler?

Enflasyonun yükselmesi, faizlerin de yükseleceği beklentisini beraberinde getirir. Aynısı düşüş için de geçerlidir. Eğer enflasyon düşmeye başlıyor ve 1-2 ay gibi kısa sürelerle sınırlı kalmayıp düşmeyi sürdüyorsa faizin de düşeceği beklentisi oluşur. Döviz cephesinde gerçekleşen birçok durum ise çoğu zaman aslında bir neden değil, bir sonuçtur. Eğer yerel para biriminin getirisi enflasyonun gerisinde kalıyorsa, dövize olan talep yükselir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; enflasyon ve faiz dışında kurda yükseliş olmasıdır, bu durumda da kurdaki artış ayrıca enflasyona yol açar. Türkiye'de son yıllarda faiz-enflasyon ve kur döngüsünde her değişim birbirini etkilemeye devam ediyor. Buna bağlı olarak yükseliş olacağı beklentisi fiyatlamaları da etkiliyor. 2021 TCMB politikalarının takip edileceği bir yıl olacak. Dolayısıyla TCMB, bu politikaları hayata geçirirken güven verebilmek adına öncelikle beklenti yaratıyor. Bu noktada riskleri açıkça söyleyen TCMB, şeffaf davranışlarıyla da alınması gereken önlemleri de bildiriyor. Merkez Bankası'nın bu adımları, 2020 yılına kıyasla piyasa beklentilerini olumlu yönde değiştirdi. Bankanın uyguladığı politikaların değişim ve gelişmeleri doğurması sonucu, beklentilerin de değiştiğine tanıklık ediyoruz. Ancak bu noktada belirtmekte fayda var: asıl zor olan durumu olumluya çevirdikten sonra, mevcut durumu korumaktır. Bu anlamda politikaların, olduğu gibi korunması gerekmektedir.   Bunu da okumak isteyebilirsiniz: Faiz Nedir? Merkez Bankaları Neye Göre Faiz Artışına Gider?       Kaynak: Investing.com