‘Unlearn’ Öğrenmeyi Geri Al Kavramı

Fintech ve pazarlama dünyasındaki öncü isimlerden olan Cemil Şinasi Türün bir süre önce Boğaziçi Üniversitesinde BUCHAIN adlı blok zincir kulübünün düzenlediği bir etkinlikte 'unlearn' konulu bir paneldeki konu hakkında değerlendirmede bulundu.

Fintech ve pazarlama dünyasındaki öncü isimlerden olan Cemil Şinasi Türün yazısında şu ifadeleri kullandı: ‘’Bu panele hazırlanırken kendi hayatımda geçmişte neleri unlearn etmem gerektiğini düşündüm. Tabii bir de çevremde gördüğüm iyi ve kötü örnekleri. Birincisi herkes unlearn edecek, ya da edebilecek diye bir kural yok. Hayatından memnun olan ve bu şekilde, bildiklerini değiştirmeden yaşamaya devam edecek çok sayıda arkadaşım olacak. Kimseye değişimi zorla kabul ettiremeyiz. 2011 yılının Eylül ayında bitcoin makalesi ile ilk defa ve detaylı olarak tanıştığımda kayme isimli başka bir dijital para sistemi üzerinde çalışıyorduk. Sanal ve 3D bir dünya kurmuş, içinde Migros dahil tüm mağazaların HTML uyumlu 3D dükkanlarını inşa etmiştik. Kaymenin Migros’larda ve başka bir çok perakende mağazalarda geçmesine ve TL yerine alternatif bir ödeme sistemi olarak kabulüne uğraşıyorduk. Bitcoin’in 10 dk süren mutabakat döngüsünün kasada ödeme yapmak için çok uzun olduğunun farkındaydık, o sırada henüz blokzincir (blockchain) diye bir tabir ortaya çıkmamıştı. Ancak 2014’de kaymenin ve onu taşıyan 3 boyutlu sanal dünyamızın daha fazla ilerletilemeyeceği bir noktaya gelince tüm bildiklerimi unlearn edip blokzincir teknolojisini öğrenmeye ve tüm bu meseleleri gayri-merkezi olarak yeniden düşünmeye karar verdim.  Bu benim için önemli bir unlearn deneyimiydi. Şu anda da dünyada bir dönüşüm oluyor ve 1991’den bu yana yaşamakta olduğumuz tek kutupluluğun yerine çok kutuplu yeni bir dünyaya doğru gidiyoruz. Bu gidiş özellikle Rusya’nın Ukrayna’ya askeri müdahalesi sonrasında hızlandı. Bu çok kutupluluk hızla ülkeleri ve içindeki insanları etkileyecek. Sosyal ve ekonomik olarak ortaya çıkacak yeni koşulları öğrenmemiz ve adapte olmamız gerekecek, belki dünya insanları olarak topluca unlearn etmemiz gereken yeni durumlar ortaya çıkacak. Eski kafalarımızı değiştirmemiz gerekecek. 2019 Ocak ayından bu zamana kadar BTCHaber’deki yazılarımda blokzincir devriminin nasıl adım adım oluşmakta olduğunu gözlemliyor ve sizlere açıklamaya çalışıyorum. Bundan sonra çok kutuplu bir dünyaya gidiyoruz ve blokzincir teknolojileri de bu yeni dünyada eskisinden daha büyük rol oynayacak. Eski tek kutuplu dünyada merkezi bankaların (merkez bankalarının ve merkezi para sistemlerinin) etkin olduğu bir yapıda işler yürütülüyordu. Uluslararası ticarette kullanılan para merkezde üretilen dolardı ve bunun sorgulanması yapılmıyor, “petro-dollar” sisteminin daima geçerli olacağı varsayılıyordu. Ama bakın şimdi Ukrayna savaşı yaptırımları neticesinde SWIFT sistemi tüm Rus vatandaşlarına ve şirketlerine kapatılınca birdenbire alternatif bir takım yapıların ortaya çıkması hızlandırılmış oldu. Blokzincir devrimi de bu noktada devreye girmekte. Petrol ve gazı artık Ruslar ruble ile satıyorlar. Başta bunun olabileceğine hiç ihtimal verilmezken şimdi artık yeni normal, rublenin bölgesel bir rezerv para birimi haline gelmesi. Blokzincir devriminde nelerin unlearn edilmesi gerekiyor?

1. Bitcoin ve altcoin’lerin fiyatına endeksli olarak, devrimin geciktiği yolunda düşüncelerin terkedilmesi gerekli. Borsalardaki coin ve token fiyatları ile girişimcilerin geliştirme hızları veya kabiliyetleri arasında bir ilişki bulunmuyor. Onlar, yani developer’lar olanca hızlarıyla devrimin kodlarını yazıyorlar zaten.
2. Klasik merkezi finans sistemlerinde öğrenilen bilgilerin unlearn edilmesi, yeni gayri-merkezi yapıların düşünülmesi gerekiyor. DeFi adı verilen merkeziyetsiz finans yapıları ancak doğru yaklaşımla inşa edilirse uzun vadede çalışacak.
3. Merkezi kontrolun zorunlu olduğu fikrinin terk edilmesi çok zor. Bu bana en son unlearn edilecek konu olarak görünüyor. İnsanların çoğu bu konuda kafalarını yenileyemeden yaşamlarını tamamlayacaklar.
4. Merkezi yapıda olan düğümler ağına blokzincir diyemiyoruz, oksimoron oluyor bu. “Köşeli daire” bir oksimoron örneğidir. Ya da “hiç çocuğu olmayan baba”. Aynı bu örneklerde olduğu gibi “merkezi blokzincir” de olamaz. Bu da bir oksimorondur. Bu konuda da kafalarımızın temiz olması gerekiyor.
5. Kredinin çeperde (gayri-merkezi olarak) yaratılabildiği, kişilerin kreditör olduğu yapılar Türkiye’de mevcut. Hal böyleyken insanların hala gayri merkezi kredi kavramını düşünememeleri, illa ki merkezde bir banka aramaları, kredi için de illa ipotek (teminat vermek) gerekir demeleri değiştirilmesi gereken ama zor unlearn edilecek bilgiler.

Çok kutuplu yeni dünyada nelerin unlearn edilmesi gerekecek?

1. Doların merkezde olduğu, her tür ticaretin dolarla fatura edildiği bir düzenden çıkılması ve başka bir yapıya geçiliyor olması anlatması ve inanması en zor konulardan bir tanesi. Biz ne kadar uğraşırsak uğraşalım insanların kafasındaki doğrular değişmeyecek gibi.
2. BRICS’i biliyorsunuzdur. Burada da ezberler değişecek, Anglo-Saxon ülkelerin hakim durumda olduğu oluşumların dışında yeni yapılar belirmekte. Bağlantısız ülkeler olan Hindistan, Brezilya, Rusya ve Çin’in, yanlarına Türkiye ve Meksika gibi ülkeleri de alarak yeni ekonomik topluluklar oluşturmaları, yeni G20’lerin, başka G8’lerin ortaya çıkması yakında gerçekleşebilir. Bu yeni oluşumların yanına daha küçük ekonomisi olan ama köklü devletleri (mesela Mısır ve İran) veya büyük nüfusluları (Nijerya, Endonezya vb.) da almaları mümkün olacak gibi. Bu yapılaşmada, Malezya, Pakistan, Vietnam, Arjantin, Güney Afrika gibi arada kalmış ülkelerin ne yapacağını da ileride göreceğiz.

3. Rusya ile Türkiye arasında ticaret 65 milyara 15 milyar dolar gibi bir import/export oranı ile, Rusya lehine 50 milyar dolar fazla veriyor. Ancak bu fazla yakında dolar cinsinden değil ruble ve/veya TL ile ya da başka ülkelerin paralarından yapılacak sepetlerle ifade edilecek. Eskiden Ruble ile TL arasındaki dönüşümü (exchange’i) dolar üzerinden yaparken, artık doğrudan kendi paralarımız ile yapacağız. Bu konuya şu anda bir çok kişinin ikna olması, unlearn etmesi çok zor.

Rus turist kendi rublesi ile cep telefonundaki bir uygulama içindeki cüzdanına ERC-20 standardında stable-ruble’ler yükleyecek ve Antalya’da o tokenleri harcayacak. Antalya’daki otel ve mağazalar bu ruble-token’lar karşılığında TL veya istedikleri başka emtiayı (mesela sebze-meyve veya mazotu) değiş-tokuş edebilecekler. Devletler düzeyinde de şu yapılabilir: Rus turistlerin ruble karşılığı kendi ülkelerinde satın alacakları turizm token’ları ile Türkiye’de indirimli (mesela KDV’den muaf) tatil yapıp avantajlar elde edebilecekler. O turizm token’ları ile de (Türkiye’nin Rusya’da aldığı) gaz ve petrol token’ları birbiri ile takas edilebilir.  Sonuç: Bu yazıda işlediğim unlearn meselesi tarihin hızlandığı devirlerde daha da önemli hale gelir. Şu anda da “tarih bitti” denilen 1990’lara kıyasla tarihin hızlandığı bir dönemden geçiyoruz. Tarihin hızlandığı devirlerde ayakta kalmayı bilen toplumlar bünyelerinde unlearn edebilen bireylerin bol olduğu toplumlar olurlar. Umarım biz de ayağımıza kadar gelen bu fırsatı tepmez ve hem yeni multi-polar dünya konjonktüründen hem de blokzincir devriminden ülkece ve toplumca güçlenerek çıkarız.‘’ Kaynak: www.btchaber.com